Showing results by publisher "Home Academy" in All Categories

Hersenen fossiliseren niet waardoor het lastig is om de evolutie van het brein te onderzoeken. Maar door de hersenen van verschillende nog levende dieren te vergelijken, is het mogelijk te begrijpen welke uitdagingen de voorouders van die dieren hadden en hoe hun gedrag en hersenen zich daaraan hebben aangepast. Neurowetenschapper Rogier Mars onderzoekt in zijn hoorcollege de ontwikkeling en werking van het brein aan de hand van het eet- en leefgedrag van dieren als de zakpijp, de eekhoorn en de wolf, diverse primaten, zoals de lemuur en chimpansee, en natuurlijk de mens zelf.

Onder staatsvorming wordt gewoonlijk verstaan ​​het proces waarbij staten worden gecreëerd en vervolgens hun monopolie van legitiem geweld over een bepaald gebied vestigen en consolideren door een duurzaam administratief, financieel, gerechtelijk en militair apparaat op te bouwen. Hoewel er voorbeelden van staatsvorming zijn geweest in het oude Midden-Oosten en China, was het in Europa dat vanaf de Middeleeuwen de moderne staatsvorming ontstond, met een echte bureaucratische infrastructuur. Peer Vries legt in zijn hoorcollege uit hoe een staat vorm krijgt.

Het belang van het antieke Griekse theater blijkt uit de doorwerking en invloed ervan in latere eeuwen. Dichters, prozaschrijvers, beeldend kunstenaars, cineasten, componisten en choreografen raakten hierdoor geïnspireerd. Maar het belang blijkt ook uit de vele opvoeringen van klassieke toneelstukken in de huidige tijd. De vraagstukken die in de tragedies en komedies aan de orde komen zijn tijdloos en de schitterende poëtische taal blijft het publiek aanspreken en ontroeren, ook in vertaling. In zijn hoorcollege bespreekt Hein van Dolen zoveel mogelijk facetten van het antieke theater.

Het is een van de bekendste verhalen uit de Oudheid: hoe keizer Constantijn in 310 vlak voor een veldslag een visioen had van een lichtend kruis, zich bekeerde tot het christendom, zijn vijanden versloeg en de kerk begon te begunstigen. In dit hoorcollege vertelt Jona Lendering op basis van vele historische bronnen het ware verhaal over de eerste christelijke keizer. Hij begint zijn college met een overzicht van het Romeinse Rijk in de eerste twee eeuwen n. Chr. en de vele crises in de derde eeuw.

We leven in de eeuw van de grondwet. Bijna alle landen ter wereld hebben er tegenwoordig wel een. Een betrekkelijk recent fenomeen trouwens, want driekwart van al die grondwetten is van na 1975. En dat terwijl de wortels ervan net na de landbouwrevolutie liggen, meer dan tienduizend jaar geleden, toen nieuwe sociale organisatie- en leiderschapsvormen opkwamen en ook het recht ontstond als manier om grootschalig samen te kunnen werken met vreemden.

Als er een geschiedenis is die alle facetten van drama, tragiek, onderdrukking, oorlog, terreur en geweld in zich heeft dan is het wel de Duitse. Welke plek had Duitsland in Europa? In de negentiende eeuw bracht de zoektocht naar een politieke eenheid zowel culturele inspiratie als politieke onrust en strijd. Na de Frans-Duitse Oorlog, de Eerste en Tweede Wereldoorlog moesten Duitsland en de Duitsers zichzelf opnieuw uitvinden. Dat gebeurde aanvankelijk op twee manieren in twee verschillende staten: de democratische Bondsrepubliek en de communistische DDR.

Jona Lendering behandelt in dit hoorcollege het jodendom uit een lang vervlogen tijd: de periode tussen 1000 v.Chr. en 70 n.Chr. Het was een heel ander jodendom dan dat van vandaag. Niet alle Joden erkenden de Bijbel in de vorm waarin wij die kennen en er werd nog dagelijks geofferd in de tempel. Een voor ons vreemde wereld, maar ook de tijd waarop twee wereldgodsdiensten teruggrijpen: het rabbijnse jodendom en het christendom. Lendering reconstrueert de rijke gedachtewereld van het oude jodendom.

Vanaf Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) zijn we in de greep van het verlangen naar echtheid en authenticiteit. Naar de natuur, naar spontaniteit, jeugd, vriendschap en liefde. Meer dan 300 jaar geleden werd Rousseau geboren, maar de uitvinder van het ik is nog altijd onder ons. Dankzij sociale media snappen we meer dan ooit dat we onszelf moeten spelen. Denk ook aan de geregisseerde echtheid van het programma Boer Zoekt Vrouw en de door mediatraining gestuurde oprechtheid van de politicus. Er loopt een rechte lijn van Rousseau naar de smiley en andere emoticons.

Sinds mensenheugenis is het kwaad een kernthema in het religieuze en wijsgerige denken. Zo vertellen de verhalen in Genesis over de zondeval en over de moord van Kain op Abel. De inbedding van het kwaad binnen het joods-christelijke denken over zonde, schuld, vergeving en verlossing is sinds de Verlichting steeds losser geworden. Maar tot de dag van vandaag blijft het kwaad een stevig verankerd fenomeen in het menselijk bewustzijn en het bestaan. In dit hoorcollege toont Jaap Goedegebuure aan dat het kwaad er simpelweg is.

In de westerse kunst- en cultuurgeschiedenis beslaat de Renaissance bovenal de periode tussen 1400 en 1600. De confrontatie met de denkbeelden uit de antieke wereld bracht een wedergeboorte van de kunsten teweeg en was een breekpunt met wat men lang beschouwde als de ‘donkere middeleeuwen’. Tegenwoordig zien we de voortekenen van een renaissance al vanaf de late 12e eeuw opdoemen, met de herontdekking van de klassieke oudheid en de opkomst van het humanisme.

Het woord euthanasie komt uit het Grieks en betekent goede dood of genadedood. De term kent vanuit de geschiedenis verschillende betekenissen en invullingen. Meestal wordt met euthanasie het volgende bedoeld: het op hun eigen verzoek beëindigen van het leven van patiënten die ondraaglijk en uitzichtloos lijden. In de meeste landen is euthanasie bij wet verboden en wordt het vervolgd als een misdrijf. In enkele landen, waaronder Nederland en België, is euthanasie gelegaliseerd.

Dankzij goed generaalschap, een solide leger en een flinke dosis geluk wist de Macedonische koning Alexander de Grote tussen 334 en 323 v.Chr. het oppermachtige Perzische Rijk te onderwerpen. Hierdoor kon de Griekse cultuur zich verspreiden naar Egypte, Babylonië, Iran, Centraal-Azië en de vallei van de Indus. Jona Lendering laat zien hoe het Perzische Rijk in conflict raakt met Macedonië. Vervolgens behandelt hij Alexanders troonbestijging, de consolidatie van zijn macht in Europa en de inval in Azië.

Abraham Kuyper (1837-1920) was zonder twijfel één van de merkwaardigste figuren van de Nederlandse geschiedenis. Kuyper richtte zijn eigen dagblad, partij, universiteit en kerk op, de instrumenten waarmee hij de strijd aanbond tegen ‘de revolutie’, tegen liberalisme, socialisme, evolutieleer, Tachtigerpoëzie, Multatuli, enzovoorts. Terwijl hij voor zijn gereformeerde achterban een nieuwe Mozes leek, was hij voor menig ander een dagelijkse steen des aanstoots. Maar wat men ook van hem vond, feit is dat de invloed van deze ‘geroepene’ op de Nederlandse samenleving aanzienlijk was.

Hector Berlioz (1803-1869) is in de Franse toonkunst een bijzondere eenling, een componist zo origineel, dat de Fransen er nog steeds een beetje moeite mee hebben. Hij werd veel bekender in Duitsland en Engeland dan in het wat stijve en academische Frankrijk. Berlioz was in veel opzichten een kind van de jaren twintig en dertig van de negentiende eeuw, toen restauratie en revolutie hand in hand leken te gaan. Het was de tijd van de burgerkoning Louis Philippe, maar ook van schrijvers als Victor Hugo, Gérard de Nerval en Alfred de Musset. Bovendien was Berlioz een grote fan van Shakespeare.

Centrale banken zoals de Fed in de V.S. of de Europese Centrale Bank (ECB) zijn sinds de kredietcrisis van 2007-2008 niet weg te slaan van de voorpagina’s van de kranten. Zij hebben in 2008 de wereldeconomie van een diepe depressie gered en zijn tot op de dag van vandaag de instellingen die de economieën en financiële markten overeind houden. Kortom, ze zijn zeer belangrijk. Ze zijn echter ook black boxes: heel weinig mensen weten wat die instellingen doen, waarom ze doen wat ze doen en hóe ze doen wat ze doen.