See omnystudio.com/listener for privacy information.

De réir an daonáirimh is déanaí, tá eolas éigin ag 130,000 duine ar an nGaeilge in Albain ach i dTuaisceart na hÉireann, tá fios éigin ag beagnach 100,000 duine sa bhreis ar sin ar an teanga - 228,617. Tá i bhfad níos mó Gaeilge ar an BBC in Albain ná mar atá ná mar atá ó thuaidh áfach. Tá idirdhealú soiléir ann, mar sin féin, agus is beag gearán a dhéanann Gaeilgeoirí faoin cheist – cad chuige sin???

Foclóir:

Laigí: Weaknesses

Dall: Blind

Líne eagarthóireachta: Editorial line

Ábhartha: Relevant

Aontachtaithe: Unionists

Slat tomhais: Measuring stick

Sciar: Proportion

Fáinne fí: Vicious circle

Idirdhealú: Distinction

Maígh: Imply

Múnla: Model

Forlíonadh: Supplement

Naimhdeas: Animosity

Áiseanna: Resources

Ionchur: Input

Claonadh: Inclination or bias

Cur i bhfriotal: Put into words

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Faoi dheireadh thiar thall, tá an feachtas toghchánaíochta beagnach críochnaithe agus bhí deireadh teasaí leis go deimhin. Caithfear na vótaí Dé hAoine agus roghnófar Uachtarán na hÉireann nua le teacht i gcomharbacht ar Michael D. Higgins. Amharcann John Downing, comhfhreagraí polaitíochta leis an Irish Independent, ar na straitéisí a bhí ag na hiarrthóirí agus ar na taicticí a d’oibrigh agus nár oibrigh.

­

Foclóir:

• Mianta: Wishes
• Pobalbhreith: Poll
• Farasbarr: Advantage/Surplus
• Líomhaintí: Allegations
• Níos seirbhe: More bitter
• Goilliúnach: Cutting
• Cáineadh: Criticise
• Leas: Benefit
• Báúil: Sympathetic
• Feachtas: Campaign
• Vótaí millte: Spoiled votes
• Baol: Threat/Danger
• Is cuma sa tsioc: To not give a damn
• Easnamh: Inadequacy
• Abhchóide: Barrister
• Círéibí: Riots
• I gcoitinne: In general

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Roimh dheireadh na míosa seo, beidh oileáin bheaga na hÉireann ag caitheamh vóta i dtoghchán na hUachtaránachta ar an lá céanna leis an mórthír.

­

Tá 29 oileán ann ina bhfuil cónaí iontu agus tá suntas ar leith a bhaineann leo ó thaobh an chultúir de agus na teanga de.

­

Ach cad é mar atá sé le bheith i do chónaí ar oileán, ar charraig atá fada amuigh ar an bhfarraige, scartha ón mhórthír?

­

Láithreoir: Ciarán Dunbar, Aoi: Áine Ní Bhreisleáin

­

Tá an podchraoladh seo maoinithe ag Ciste an Daonlathais Áitiúil.

­

Foclóir:

­

Tréigeadh: Abandoned

­

Bánaigh: To devastate or to abandon

­

In éag: Die out

­

Buan:Permanent

­

Sceirdiúil: Windswept or bleak

­

Creagach: Rocky

­

Go tréan: Strongly

­

Ceann tuí: Thatched roof

­

An mhórthír/an tír mhór: The mainland

­

Fiáin: Wild/untamed

­

Tearmann: Sanctuary

­

Faire ar éin: Birdwatching

­

Bradán: Salmon

­

Portán: Crab

­

Móin: Turf

­

Breosla: Fuel

­

Céibheanna: Quays

­

Glórach: Loud

­

Bád farantóireachta: Ferry

­

Traonach: Corncrake

­

An teach fágtha le huacht: The house bequeathed in a will

­

Uathúil: Unique

­

Aighneas: Disagreement

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá baint nach beag Éireann agus le hÉireannaigh leis an scéalaíocht agus leis an tsamhlaíocht, agus tá clú agus cáil uirthi dá bharr. Ach leis an saol nua-aimseartha mar a bhíonn anois, is minic nach dtugtar an meas ceart don tseanchas, ná don tobar saibhir a chuireann sí ar fáil dúinn. Ach deirtear go bhfuil borradh ag teacht ar an nós ársa scéalaíochta seo agus go bhfuil sé faoi bhláth arís. Ar dhuine de na scéalaithe nua-aimseartha seo tá Aindrias de Staic. Ar Seachtain, tógann Aindrais siar ar bhóithrín na smaointe muid, labhraíonn sé faoina óige, a chuid fadhbanna leis an ól, agus faoin síocháin atá aimsithe aige anois tar éis an saol a bhí aige a fhágáil ina dhiaidh.

Foclóir:

Foilsitheoir: Publisher

Ádh: Luck

Meabhair: Mind

Damháin alla: Spiders

Lámh in uachtar: Dominate

Éirigh as: Quit

Seachaint: Avoid

Fonn: Melody

Cíos: Rent

Dátheangach: Bilingual

Aithris: Recitation

Taifeadtaí: Recordings

Scéalaíocht: Storytelling

Saothar: Work or writings

Léacht: Lecture

Clairseach: Harp

Seanchas: Folklore

Tá Aindrais ag tabhairt faoi chamchuairt lena seó ‘By the light of the slivery moon’. Tá sonraí ar fáil ar an suíomh https://aindrias.com/

See omnystudio.com/listener for privacy information.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

50 bliain ó shin, chuaigh beirt bhall den IRA Sealadach i mbun ghnímh a chuir cor nua i stair na hÉireann.

Bhí leannáin Eddie Gallagher agus Marion Coyle ar aon sa phríosún. Mar sin, bheartaigh an bheirt acu iad a scaoileadh saor ar bhealach éigin.

Ach, d’imigh an eachtra a bheartaigh siad go hiomlán as smacht.

Ar Seachtain, cuimhníonn an Dr. Mícheál Ó hAodha, leachtóir in Ollscoil Luimnigh, siar ar fhuadach Tiede Herrema, eachtra a tharraing aird an domhain ar Éireann.

Foclóir:

Fuadaigh: Kidnap

Léigear: Siege

Géill: Yield

Níos críonna: More shrewd

Tionscol: Industry

Gabh: Capture

Ar éigean: Scarcely

Áibhéil a dhéanamh: To exaggerate

Bá: Affinity

Báúil: Friendly

Ar teitheadh: Fleeing

Páirtí: Partner

Neamhghnách: Unusual

Oilte: Proficient or trained

Ficheall: Chess – fi - hill

Aigne: Mind

Níos boige: Softer

Diúl: Suck - dule

Eisceachtúil: Exceptional

Leannáin: Lovers

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cé comh deacair is atá sé tabhairt faoin oideachas trí Ghaeilge – go háirithe mura bhfuil mórán den teanga agat sa chéad dul síos.

I gclár faisnéise nua a chraolfar ar TG4 oíche Dé Luain, buaileann an tionchaire ar líne, Kayleigh Trappe, le daoine fud fad na hÉireann a rinne díreach sin agus iad ag freastal ar na Boird Oideachais agus Oiliúna, nó mar is fearr aithne orthu, na ETBanna.

Thapaigh Tessa Fleming an deis labhairt le Jean Gilger atá ag obair leis na ETBanna faoi na scéalta pearsanta taobh thiar den chlár.

See omnystudio.com/listener for privacy information.