Showing results by author "Sripada Subhramanya Sastri" in All Categories

గ్రామస్థులు అడిగిన పది రూపాయల వరపక్షం ఇవ్వనందున వెంకట దీక్షితులు గారి రెండవ కుమార్తె సుభద్ర పెళ్లి , పీటలమీద ఆగిపోతుంది. మొదటి భార్య పోయినప్పటి నుంచి సుభద్ర మీదే మనసు పెట్టుకున్న కిరీటి రావు కూడా ఆ పెళ్ళికి హాజరవుతాడు.

శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి కథ "మాదిగపల్లె " ఉన్నత కులానికి చెందిన బ్రాహ్మణుడు, మాదిగల మధ్య కాపురం చెయ్యడానికి వెళ్తాడు. వాళ్లతోనే వుండి వాళ్లని ఉద్ధరించడానికి, వాళ్లకు సరైన సలహాలు ఇవ్వడానికి నిశ్చయించుకుంటాడు. అక్కడి కులపెద్దలతో కూడా మాట్లాడటానికి ప్రయత్నిస్తాడు.

ఎన్నో యేండ్లగా పర్సనల్ గుమస్తాగా పనిచేస్తున్న వేంకటప్పయ్యని ఆ ఉద్యోగం నుంచి తీసివేస్తారు రాయణింగారు. వేంకటప్పయ్య అంటే అక్కడి జనాలకు గడ గడ. తర్వాత చెంచు పున్నయ్యని దివాంజీ కుర్చీలో కూచోపెట్టారు రాయణింగారు. తర్వాత ఏమి జరిగిందో తెలుసుకోవడానికి ఈ కథని వినండి.

కృష్ణయాజులకి నలుగురు కొడుకులు, ఇద్దరు కూతుళ్లు. కొడుకుల్లో చిన్నవాడు రామచంద్రం, కూతుళ్లలో పెద్దది చంద్రమ్మ. సంక్రాంతి పండుగ కోసం భర్త వెంకటరావుతో పుట్టింటికి వచ్చింది చంద్రమ్మ. పెద్దవాళ్లు పది రోజులు అక్కడే ఉండాలని కోరగా, వాళ్ల మాట కాదనలేక భార్యని పదిరోజుల కోసం అక్కడే వదిలి, వెంకటరావు తనొక్కడే వెళ్ళిపోయాడు.

"బతుకుతెరువు కోసం , నిజాయితీగా చేసే ఎలాంటి వృత్తిని ఎంచుకున్నా తప్పేమి లేదు అనే అంశం మీద ఈ కథ జరుగుతుంది.

అశ్వహృదయం అంటే గుర్రాలను నియత్రించే మంత్రం. శ్రీ శ్రీ శ్రీ వత్ససాయి చతుర్భుజ తిమ్మ జగపతి మహారాజుకి గుర్రపు స్వారీ అంటే చాలా ఇష్టం. ఆయన గుర్రం పేరు పంచ కళ్యాణి. ఆ గుర్రం బాగోగులు చూసే లచ్చిగాడు కొద్దోగొప్పో అశ్వలక్షణాలు తెలిసినవాడు. మహారాజు ఒక్కరోజు స్వారీ చెయ్యకపోయినా గుర్రం హంగామా చేసేస్తుబ్ధి. ఒక రోజు మహారాజు చదరంగం ఆడుతుండగా , పంచ కళ్యాణి కట్టుతాళ్లు తెంచుకుని పరవళ్లు తొక్కేస్తుంది. లచ్చిగాడు కూడా హైరానయిపోతాడు. తర్వాత ఏమి జరిగిందో తెలుసుకోవడానికి ఈ కథని వినండి.

ప్రకాశరాయడు కాకినాడలో పేరుపొందిన ప్లీడరు. మంచి సంపాదన. ఆయనకీ ఒక కొడుకు, ఒక కూతురు, రామారావు మరియు సుందరమ్మ. వేల కొద్దీ ఖర్చు పెట్టి కొడుకును బి.ఏ. చదివించాడు. కూతురు నాలుగవ తరగతి వరకు మాత్రమే చదివి స్కూలు మానేసింది. సుందరమ్మ పెళ్లీడుకి రాగానే తన మేనత్త , కొడుకుని తీసుకుని వచ్చి పిల్లని అడుగుతుంది. ప్రకాశరాయడు మేనరికానికి ససేమిరా అంటదు. తర్వాత ఏమి జరిగిందో ఈ కథలో వినండి.

రామశాస్త్రి గారు ఒక సభా చర్చలో సత్యవతితో ఆమె రచనల గురించి వాదానికి వెళ్తారు. ఆమె ఎవరో ఆయనకి తెలియదు . శాస్త్రి తన ఉపన్యాసాన్ని చదివాడు తర్వాత సత్యవతి ఉపన్యాసాన్ని సెక్రటరీ చదివాడు. అది విన్న శాస్త్రికి ముఖాముఖి వాదించడానికి ముచ్చెమటలు పోశాయి. మాటలలో ఉండే గంభీర్యం తగ్గిపోయింది . సత్యవతి గారి కోసం జనం కేకలు పెట్టడంతో ఆమె తెరచాటు నుంచి వచ్చి శిరము వంచుకుని శాస్త్రి ఎదుట నుంచుంది. శాస్త్రికి ఆమెను చూసి చైతన్యం లోపించిపోయింది. నోట మాట రాలేదు. అసలేమి జరిగిందో తెలుసుకోవడానికి ఈ కథని వినండి.

కొచ్చెర్ల వెంకటరాయణిగారికి బంధుప్రీతి చాలా ఎక్కువ. ఆయనకి అన్నీ క్షుణ్ణంగా తెలుసు. అన్నీ తనే స్వయంగా తనిఖీ చేస్తారు. ఆయనకి హాస్యరసం చాలా ఇష్టం. ఆయన ధోరణి , కలుపుగోలుతనం మరియు స్వరూపస్వభావాలు తెలుసోవడానికి ఈ కథని వినండి.

జానకమ్మ పెద్దకొడుకు భార్య సమర్తయిన తర్వాత పుట్టింట్లోనే వదిలేసి ఊరుకున్నారు. రెండో కొడుకు లక్షణంగా చేసుకుంటుండగా, పెద్ద కొడుకు అన్నీ వుండి బ్రహ్మచారిలా ఉన్నాడు. వియ్యంకులు వాళ్ల పెద్దకూతురికి ఒక ఎకరం, చిన్న కూతురికి ఒక ఎకరం పొలం ఇస్తామంటారు.

తీర్థయాత్రకి వెళ్లాలననుకున్న సబ్ ఇన్స్పెక్టర్ హత్యా విచారణ వల్ల ఆగిపోవాల్సి వస్తుంది. డెబ్భై యేండ్ల ముసలాడు వచ్చి కాళ్ల మీద పడి తన కొడుకుని ఎవరో చంపేశారని , మీరే దర్యాప్తు చెయ్యాలని వేడుకుంటాడు.

భార్యాభర్తల మధ్య జరిగే సంభాషణే ఈ కథ. రాత్రిళ్లు కష్టపడి నాటకాలు రాసి , నిద్రలేక తెల్లవారుజామున నిద్రపోతుంటాడు భర్త. అతని తెల్లవారుజాము నిద్రకి భంగం కాకుండా నడుచుకునే భార్య . వారిద్దరి మధ్య జరిగే సంభాషణలు వినండి.

సీతారామయ్య మరియు జానకిరామయ్య మేనత్త మేనమామ బిడ్డలు. ఒకరినొకరు బావా బావా అని పిలుచుకుంటారు. ఒక రోజు అనుకోకుండా ఇద్దరూ చామర్లకోట ప్లాటుఫారం మీద కలుస్తారు. సీతారామయ్య ఒక వితంతువుని పెళ్లి చేసుకుంటున్నాడని తెలిసి ,అలా చెయ్యొద్దని సలహా ఇస్తాడు జానకిరామయ్య. తర్వాత ఏమి జరుగుతుందో మీరే వినండి.

ఇది శ్రీ శ్రీ శ్రీ వత్సవాయి చతుర్భుజ తిమ్మ జగపతి మహారాజు పెద్దాపురం రాజ్యాన్ని పరిపాలిస్తున్న రోజుల్లో నిజంగా జరిగిన కథ. రాజ్యం అంత సర్వ విధాలూ సుభిక్షంగా ఉంది. కాలకుశలు అందరూ రాజపూజ్యత అనుభవిస్తున్నారు. కానీ వారంటే దివాన్జీకి వల్లమాలిన కోపం.

మహారాజశ్రీ పుల్లంరాజు చక్రవర్తిగారి పరిపాలన విశేషాల్ని ఈ కథలో వివరించారు. చక్రవర్తి ఒకసారి గుర్రపు పంద్యాలు చూడటానికి మరికొన్ని పనులు మీద బొంబాయి వెళ్లి పది రోజులున్నారు. అతను ఉన్న పది రోజులూ అక్కడ సభలు ఘనంగా జరిగాయి.

రాయజగపతి మహారాజుకి ఒక్కగానొక్క కొడుకు తిమ్మజగపతి. కొడుకుకి పట్టాభిషేకం చెయ్యాల్సిన రోజు సమీపిస్తోంది. కానీ తిమ్మజగపతి రాజైతే, మరి మంత్రి సంగతేంటని బెంగపెట్టుకుంటాడు.

మరిది, తోడికోడలు అసమర్ధతను గురించి భర్త సోమయాజులుతో నిష్టూరపోతూంటుంది చెల్లమ్మ. అన్నీ విని సోమయాజులు తల ఊపి ఊరుకుంటాడు. భర్త నిర్లక్ష్యాభావం చెల్లమ్మ హృదయాన్ని కలచి వేస్తుంది.

1934 సంవత్సరంలో ఫిబ్రవరి ఇరవైరెండో తేదీన ఆంధ్రపత్రికలో వరుడు కావేలెను కావలెను అనే ప్రకటన ఉంది. ప్రకటనలో కొల్లాయపేట జమీందారు ఎం. ఎల్ .సి. గారి ఏకైక పుత్రిక శ్రీమతి నాగరత్నమ్మగారు మళ్లీ పెళ్లి చేసుకోవడానికి నిశ్చయించున్నారని తెలిపారు. శ్రీమతి నాగరత్నమ్మ గారి వయస్సు పంతొమ్మిది సంవత్సరాలు. వరుడు ఏ శాఖవాడైనా పర్లేదు కానీ బ్రాహ్మణుడై ఉండాని తెలిపారు. వరుడు రెండో పెళ్లివాడైనా కూడా ఇబ్బంది లేదు. కొల్లాయపేట రాజపుత్రి వివాహం ఎవరితో, ఎలా జరుగుతుందో తెలుసుకోవడానికి ఈ కథని వినండి.

వెంకీ సోదెమ్మ మరియు గోపాలయ్య దంపతులకు నరసమ్మ ఒక్కటే కూతురు. బడిలో నాలుగవ తరగతి చదివింది. చమనఛాయే అయినా కూడా రూపవతి. వాళ్ళు కూతురికి ఎలాంటి లోపమూ చెయ్యలేదు. వాళ్ల ప్రయత్నానికి తగినట్లే బుద్ధిమంతురాలు అయ్యింది.

ప్రకాశం అనే వ్యక్తి, ఒక పతితసంఘంలోని పిల్లని పెళ్లాడటమే ఈ కథ. ఆ పిల్లని పెళ్లాడటంలో తన విద్యాధికతకు తగిన ఔన్నత్యాన్ని, జ్ఞానానికి తగిన విచక్షణతని, తన అభిజాత్యానికి తగిన ఔదర్యాన్నీ వెల్లడించి స్తుతిపాత్రుడవుతాడు. ఈ సంఘటన అనేకులకు ఆదర్శం అవుతుంది.