Kia ora ra e te iwi! I have a Patreon where I hope to add some additional value. If you'd like the kaupapa, and you appreciate this mahi, you can give a koha here:
A Maori Podcast
Kia ora! Today I thought I'd put side by side the Reo and Ta Re so you can get an idea of the differences. You can read the full Ta Re version here:
If you are interested in learning more about Ta Re Moriori, Hokotehi Moriori is the place to check out.
I also wanted to share some thoughts on my own interpretation of words and phrases. The ones I cover in todays episode are the following (left is Ta Re, right is Te Reo)
k' = ka
tchuwhatii = tuara whati?/ tuara whati ai? (Alexander Shand says tchuwhatii is 'a piko noa' regarding the bent over nature of a kaumatua)
ro = haere?/aro?/roto?
i = he
ka = ka (Kai Tahu dialect) / nga
tchiei = kihei/kihai
eneti = hoki
I noho a Manaii i tona kaing'(a) i Hawaiki, a k' whanau anǎ tamiriki, a tchuwhatii, ka mè etu a Manaii ki a' tamiriki; "Ka ro kotau ko ro ta ngaherehere ki tapahi i ta rakau, tona ingō(ǎ) i Akepĭrĭ, ka hing'(a) i a kotau, ko wawahi kia okowha ka taha, ka tarei ei e tao".[I noho a Manaia i tona kainga i Hawaiki, a ka whanau ana tamariki, a piko noa. Ka mea atu a Manaia ki ana tamariki, "Haere koutou ki roto i te ngaherehere ki te tapahi i te rakau, tona ingoa, he Akepiri; ka hinga i a koutou, ka wawahi kia hokowha nga taha, ka tarai ai hei tao."]A here ana ka tǎma a Manaii, heau an'(ǎ) ta rakau ra tch Akepiri, wawahi an', okowha ka taha, ka tau, ka tau eneti ta maha ki ka tamiriki a Manaii. Tarei ana e ratau a, ka oti ka tao okowha; kanei ka tchiro etu ki ta iho o ta ratau rakau; [A, haere ana nga tama a Manaia, haua ana te rakau ra, te Akepiri, wawahia ana hokowha nga taha, ka rite tahi te maha ki nga tamariki a Manaia. Taraia ana e ratou, a ka oti nga tao hokowha, katahi ka titiro atu ki te iho o ta ratou rakau;]tahuri ana ka tamiriki a Manaii ki tarei i ta iho o ta ratau rakau, tchiei hoki te e ratau i tarei k' humarii ta iho o ta ratau rakau, tchiei pou tohu ka ro-a-me hokowiriwiri ta iho, e miro hoki ta iho o tchia rakau. [tahuri ana nga tamariki a Manaia ki te tarai i te iho o ta ratou rakau, kihai i taea e ratou te tarai kia humarie te iho o ta ratou rakau, kihai i taea, na te mea e whakawiriwiri ana te iho.]Nunei a pange ingana, here ei ka rangat'(a) ki ri kaing', ki etu anǎ ki to ratau matū(a); "Ekore i tē tarei ta iho o ta tatau rakau ke tika". [Heoi, whakarerea iho i reira. Haere ana nga tangata ki te kainga, ki atu ana ki to ratou matua, "E kore e taea te tarai te iho o ta tatou rakau kia tika." ]I tch ata ka ki etu eneti a Manaii ki o' tama; "Here eneti ra ki tarei i ta iho o ta kotau rakau k' humarii." Ka ui etu a Manaii, "Ehi ka 'e ka tao o ta kotau rakau?" Ke me mai ka tama a Manaii ki aii; "Okowha."[I te ata ka ki atu ano a Manaia ki ana tama, "Haere ano ki te tarai i te iho o ta koutou rakau, kia humarie." Ka ui atu a Manaia, "E whia koa nge nga tao o ta koutou rakau?" Ka mea mai nga tama a Manaia ki a ia, "Hokowha."]
Whakatauki - Kaua e hinga mai ki runga i a au, ka pa ia na he urunga oneone ko te urunga mau tonu - Do not lean on me as if I were a pillow made of earth that would remain firm. pg. 77, Te Kohinga Whakatauki a Raupo.